مدرسه در مزرعه یا( F.F.S( Farmers Field School روشی نوین در آموزش کشاورزان محسوب میشود که کاملا" بصورت مشارکتی به همراه کشاورزان در طول یک فصل زراعی در محل مزرعه برگزار میگردد .اصطلاح مدرسه در مزرعه برداشتی از یک عبارت اندونزیائی ( سکولالاپانگان) میباشد که دقیقا" به معنی مدرسه ای است که درمزرعه تشکیل میگردد. این روش آموزشی در اواخر 1980 میلادی اولین بار در اندونزی اجرا شد.
تفاوت شیوه مدرسه در مزرعه با سایر روشهای آموزشی چیست ؟
در روشهای آموزشی قدیم ، معمولا" آموزشی در کلاسها مساجد، حسینیه ها برگزار میشد و یکنفر بعنوان استاد مبحث مورد نظر را مطرح و کشاورزان دعوت شده تنها شنونده بودند در صورتیکه در S.F.F آموزش درمحل مزرعه برگزار میشود و علیرغم حضور تسهیلگر، کارشناس ، محقق و کشاورز، متکلم وحده وجود ندارد و استاد کلاس همان مزرعه میباشد . در این شیوه تجربه و علم در هم می آمیزد لذا از تاثیر فوق العاده ای برخوردار است.
مدل ارتباطی تحقیق - ترویج وکشاورز
روش آموزشی قدیم: تحقیقات ترویج کشاورز
روش آموزش جدید(F.F.S)
تسهیلگر کیست؟
تسهیلگر فردی است آموزش دیده که مسئولیت هدایت گروه مدرسه در مزرعه را برای رسیدن به اهداف آموزشی بعهده دارد.
تبحر تسهیلگر و دارا بودن خصوصیات لازم برای تسهیلگری از عوامل مهم و موثر در موفقیت شیوه آموزشی S.F.F میباشد . ولی همانطور که توضیح داده شد تسهیلگر را نباید با استاد اشتباه گرفت و بار دیگر تاکید میگردد در این شیوه آموزشی استاد، مزرعه کشاورزان میباشد.

چهار اصل اساسی در شیوه آموزشی مدرسه در مزرعه عبارتند از:

1- حفظ سلامت محصول در طول فصل زراعی
در این رابطه کشاورزان با مدیریت جامع تولید آشنا میشوند به عبارت دیگر تمامی اقداماتی را که جهت تولید محصول مناسب و سالم در طول یک فصل زراعی از قبیل عملیات قبل از کاشت ، داشت و برداشت که باید انجام شود بطریق تجربی و علمی فرا میگیرند.
بعنوان مثال کشاورزان طبق عادت بذر جو را به میزان 150-180 کیلوگرم در هکتار میکارند اما در این شیوه طی یک تمرین عملی مقداری از همان بذر در اختیار اعضا» گروه قرار میگردو آنها با تعیین درجه خلوص بذر با شناخت و آگاهی اقدام به مقدار مناسب بذر مینمایند.
2- ملاقات هفتگی کشاورزان با همدیگر:
یکی از اصول مدرسه در مزرعه تعیین زمان ملاقات هفتگی اعضای گروه در محل مزرعه مورد نظر میباشد که در جلسات ابتدائی،طبق نظر گروه ، روزی را در هفته جهت ملاقات همدیگر و بازدید مزرعه و همفکری برای بررسی تصمیمات اتخاذ شده در جلسه قبل و تصمیم گیری برای فعالیتهائی که تا جلسه بعد باید انجام شود، تعیین میکنند.
رعایت این اصل به اعضای گروه آموزش میدهد که برای دستیابی به محصول مناسب باید مزرعه خود را بطور منظم معاینه و بازدید کنند و از هیچ رخدادی غافل نمانند.
طی ملاقات هفتگی کشاورزان حاضر به چند گروه تقسیم شده هر گروه بخشی از مزرعه را بازدید میکند و سپس دور هم جمع شده مشاهدات و نظرات گروه خود را بر روی کاغذ بزرگی که در اختیار دارند نوشته و به نوبت برای سایرین قرائت نموده و توضیح میدهند و به بحث و بررسی مزرعه می پردازند.
3- حفظ تعداد و تنوع دشمنان طبیعی در مزرعه
شناخت آفات - دشمنان طبیعی آفات و جمعیت آنها و نحوه زندگی این عوامل در بازدیدهای منظم گروه F.F.S از مزرعه و آماربرداری تاثیربه سزائی در کاهش مصرف سموم و کنترل آفات دارد.
لذا مشاهده میشود که با توجه به اثرات سو مصرف سموم شیمیائی بر سلامت انسان و محیط زیست و هزینه هایی که بر تولید کننده تحمیل میکند برای مبارزه تلفیقی آف (I.P.M)بهترین بستر همان مدرسه در مزرعه میباشد.(I.P.M/F.F.S)
4- ماهر شدن کشاورزان در مدیریت مزرعه
از اثرات خوب مدرسه در مزرعه اینست که کشاورزان حاضر در این گروه وقتی در تمام مراحل کشت و کار حضور داشته و بصورت گروهی تصمیم گیری کرده اند و حتی در بعضی موارد آزمایشات مقایسه ای انجام میدهند ( مثلا" تاثیر مقادیر مختلف یک کود در رشد گیاه مورد نظر ) و نتیجه حاصل را در مزرعه شخصی خود اجرا میکنند ، در پایان دوره هر کدام به یک مدیر مزرعه تبدیل میشوند و تجربیات و معلومات خود را به سایر کشاورزان که در این گروه حضور نداشته اند انتقال داده و ترویج مینمایند.
توضیح این مطلب ضروریست که اجرای شیوه S.F.F باید براساس شرایط اجتماعی اقتصادی - فرهنگی هر منطقه منطبق باشد تا به موفقیت دست یابد و در اینصورت ضمن کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیائی موجب حفظ محیط زیست ، کاهش هزینه ها و افزایش در آمد کشاورزان خواهد شد.
این شیوه آموزشی را میتوان علاوه بر محصولات زراعی جهت باغات - گلخانه ها و حتی دام و طیور نیز اجرا نمود.
به طور مثال در شهرستان اسلامشهر نیز تاکنون 3 دوره مدرسه در مزرعه جهت محصولات گندم - جو و ذرت علوفه ای اجرا شده که نتایج قابل توجهی داشته است:
1- مشارکت کشاورزان در مباحث هر جلسه شامل بحث و گفتگو و تصمیم گیری و پیگیری تصمیمات خودشان در جلسات بعدی S.F.F موجب عدم خستگی و کسالت آنها در طول برگزاری هر کلاس آموزشی میشود.
2- تنوع کاری و کارکردن آنها با ابزاری مانند ( تور حشره گیری - ذره بین - ظروف نگهداری حشرات ، کاغذ ، ماژیک و قفس های کوچک و بزرگ مطالعه آفات و حشرات و..... انگیزه حضورآنها در این کلاسها را بیشتر می کند.
3 - حضور کشاورزان گروه در محل مزرعه مورد نظر ، تحرک و بازدید مزرعه از جنبه های مورد علاقه کشاورزان است
4- آشنائی کشاورزان با یکدیگر و استفاده از تجربیات همدیگر و نقد و بررسی فعالیتهای همدیگر و بکارگیری دانش بومی در اجرای هر دوره آموزشی)
5- کشاورزان به اجرای طرحها و شیوه های زراعی جدید در مزارع خودشان رغبت بیشتری نشان میدهند.
6- اعضای گروه F.F.S همانند مددکاران ترویجی در انتقال یافته های خود به سایر کشاورزان همسایه نقش موثری ایفاد میکنند.
7- عادت کشاورزان به برنامه ریزی کاری، نظارت دقیق مزرعه و ثبت آمار و اطلاعات مورد نیاز.
8- آشنائی بیشترکارشناسان و محققین با مسائل و مشکلات اجرائی کشاورزی که تنها در زمان اجرای عملیات کشاورزی قابل شناسائی هستند.

منبع:روستا نیوز